Europa verbiedt export plastic afval naar kwetsbare ontwikkelingslanden

"Decennialang dumpten we tientallen miljoenen tonnen vervuild en niet-recycleerbaar plastic afval in andere, vaak arme, landen. Dankzij het initiatief en harde werk van de Europese groenen komt hier een einde aan. Met deze nieuwe wet nemen we als Europeanen eindelijk onze verantwoordelijkheid."

Straatsburg, 27 februari 2024 - Vandaag stemde het Europees Parlement voor een forse aanscherping van de EU-wet rond afvaltransport. De meest opmerkelijke nieuwe maatregel is een exportverbod voor plastic afval uit de EU naar kwetsbare ontwikkelingslanden. Naar rijke industrielanden is ook een exportverbod mogelijk als na 2 jaar blijkt dat ze hun plastic afval niet op duurzame wijze verwerken. In 2020 exporteerde de EU anderhalf miljoen ton, meer dan dubbel zoveel als in 2002.

Europees Parlementslid Sara Matthieu was onderhandelaar voor de groene fractie en reageert tevreden met deze belangrijke stap vooruit: “Decennialang dumpten we tientallen miljoenen tonnen vervuild en niet-recycleerbaar plastic afval in andere, vaak arme, landen. Dankzij het initiatief en harde werk van de Europese groenen komt hier een einde aan. Met deze nieuwe wet nemen we als Europeanen eindelijk onze verantwoordelijkheid."

Met deze wet pakken we de plastic afvalproblemen aan: binnen de 2,5 jaar nadat de wet van kracht is komt er een exportverbod naar landen die geen lid zijn van de OESO. Voor OESO-landen scherpen we extra voorwaarden aan om alsnog export toe te laten. Als uit onderzoek na 2 jaar blijkt dat een OESO-land niet in staat is afval op een duurzame wijze te verwerken, geldt ook naar dat land een exportverbod.

Volgens Matthieu nemen we niet alleen onze morele verantwoordelijkheid: "Hiermee creëren een forse stimulans om beter recycleerbare en herbruikbare plastics te ontwerpen en om de recyclagecapaciteit in de EU op korte termijn te verhogen. In combinatie met ambitieuze doelstellingen rond recyclage, hergebruik en preventie, ben ik overtuigd dat we onze rotzooi zelf kunnen opkuisen.”

Ook andere afvalstromen aangepakt

De export van afval (metalen, textiel, elektrische apparaten, ...) naar landen buiten de OESO zal enkel mogelijk zijn als ze zelf vragende partij zijn en bewijs leveren dat ze in staat zijn om het afval op duurzame wijze te verwerken. Voor rijke industrielanden in de OESO zal de Commissie een apart monitoringsysteem opzetten en export verbieden als ze hun afval niet op duurzame manier verwerken.

Matthieu: "We zorgden er als groenen voor dat export van afval enkel mogelijk is wanneer de standaarden rond milieu en gezondheid in de derde landen overeenkomen met die van de Europese Unie. Dat was voordien niet het geval, wat te veel ruimte toeliet voor achterpoortjes."

Een derde belangrijke nieuwigheid is de verplichting voor elke exporteur om een tweejaarlijkse onafhankelijke audit uit te voeren bij het afvalverwerkend bedrijf in het land van bestemming. Tot slot wordt het Europees bureau voor fraudebestrijding OLAF ingezet, gaan lidstaten nauwer samenwerken voor betere handhaving en worden alle procedures eindelijk gedigitaliseerd.

Waarom een update van de wet nodig is

Vele rapporten hebben de voorbije jaren aangetoond dat de EU haar afvalprobleem exporteert naar derde landen, vaak met rampzalige gevolgen voor arbeiders en het milieu. Zo illustreert een rapport van Human Rights Watch de barslechte werkomstandigheden in de Turkse plastic recyclage-industrie. Turkije is de grootste importeur van Europees afval.

Schattingen van de Commissie geven bovendien aan dat tussen de 15 en 30% van alle afvaltransporten illegaal zijn. Die illegale markt zou ruim 10 miljard euro waard zijn. Daarboven komt nog de klimaatuitdaging en de nood om onze grondstoffen meer circulair in te zetten: de Europese industrie zet slechts 12% gerecycleerde grondstoffen in bij de productie van goederen, terwijl de export van afval scherp toeneemt. Sinds 2004 is de export gestegen met 75%, waarvan de helft naar niet-OESO-landen.

Dit zijn doorgaans landen die niet in staat zijn om dit afval op een sociaal en ecologisch verantwoorde manier te verwerken, al is dit ook het geval voor een OESO-land zoals Turkije dat bv. slechts 12% van haar eigen plastic afval recycleert en dus duidelijk niet opgewassen is voor de massale import uit de EU.